Okumak ve incelemek için harika şeyler bulmanıza ve harika içerikler üreterek dünya ile paylaşmanıza yardımcı olacağız.
Takiyuddin er Râşid
Türk bilim insanı, Türk âlimi
Doğum tarihi: 1521 – Şam/Suriye
Ölüm tarihi: 1585 – İstanbul
Çalışma Alanları: Astronomi, optik ve matematik
Galata Kulesi’nde rasat çalışmaları yapmıştır. Bu başarılı çalışmaları ile dikkat çeken Takiyuddin, Sultan 3. Murad’ın fermanıyla Tophane’de kurulan rasathanenin başına getirilmiştir. Pek çok yeniliğe imza atan Takiyuddin, astronomi, optik ve matematik alanında eserler kaleme aldı.
Sinüs, kosinüs, tanjant, kotanjant gibi kavramların tanımlarını yaptı ve cetvellerini hazırladı. Ayrıca trigonometrik fonksiyonların kesirlerini ondalık kesirlerle gösteren ilk kişi olarak tarihe geçti. Aritmetik alanında kullanılan altmışlık kesirlerin yerine, kendine özgü pratik rakamlama metodunu geliştirerek ondalık kesirleri kullanan ilk kişi oldu.
Astronomi ve matematik bilgini, Şam medreselerinde müderrislik yapan Maruf Efendi’nin oğludur. İlköğrenimini doğduğu şehirde Arapça ve Kur’an öğrenerek aldı. Sonrasında Kahire’de ve Şam’da çeşitli hocalardan dersler aldı. O yıllardan itibaren astronomi ve matematikle ilgilenmeye başladı. 1550’de ailesiyle birlikte İstanbul’a göç etti. Burada Çivizâde, Ebussuud, Kutbuddin, Saçtı Emir gibi dönemin ünlü hocalarının yanında öğrenimine devam etti. Bir süre Şam ve Kahire medreselerinde müderrislik yaptı. İstanbul’da Edirnekapı Medresesi müderrisliğine atandı. Ali Paşa’nın Mısır’a vali tayin edilmesiyle Kahire’ye döndü; müderrislik ve kadılık yaptı. Bir süre sonra hocası Kutbuddin’in de teşvikiyle astronomi ve matematik araştırmalarına yoğunlaştı. Ali Kuşçu, Gıyaseddin Cemşid Kişi ve Kadızâde Rumî’nin bu konularda yazılan eserlerinden yararlandı. Tinnin kadılığı sırasında derin bir kuyu kazdırıp içine yerleştirdiği astronomi aletleriyle gözlemler yaptı. Sultan II. Selim zamanında yeniden İstanbul’a giderek müneccimbaşılığa (baş astronom) tayin edildi.
Gençliğinden itibaren astronomi ile ilgilenip eserler veren Takiyüddin, 1574 yılında Galata Kulesi’nde yaptığı rasat çalışmalarıyla Sultan III. Murad’ın hocası Hoca Saadeddin ile Sokullu Mehmed Paşa’nın dikkatini çekti. Bunun ardından 1579 yılında bir rasathane kurulmasına karar verildi. III. Murad’ın fermanıyla Tophane sırtlarında büyük bir alanda rasathane inşa edildi.
Osmanlı döneminde yaşayan önemli bilim ve düşünce adamları arsında yer alan Takiyüddin Raşid, matematik, astronomi, fizik, optik, mekanik ve tıp konularında çeşitli eserler kaleme aldı. Takiyüddin, astronominin yanında matematikle ilgili de önemli çalışmalar yaptı. Trigonometri terimlerinin kanıtlarını yaptı, tanımlarını verdi ve sinüs ve tanjant tabloları hazırladı. Aritmetik alanında kendine özgü pratik bir rakamlama sistemi geliştirerek altmışlı kesirlerin yerine ondalık kesirleri kullanmaya başladı. Ayrıca İslâm dünyasında yaklaşık sekiz yüzyıl önce başlatılmış olan optik çalışmalarının sonucunda ulaşılan argüman ve problemleri nedensel ve matematiksel bağlamda tekrar değerlendirip yeni yaptığı deneylerle destekledi.